İRSİYYƏT

İrsiyyət və onun insan təbiyəsinə təsiri həmişə mürəkkəb və dolaşıq problem olmuşdur. Bunu bir sıra nəşrlərdən də görmək mümkündür. Kitablarda müəlliflər bu və ya digər əlamətlərin irsən verilməsinin səbəb və qanunauyğunluqları haqqında bir-birinə əks nöqteyi-nəzərlər söyləyirlər. Bu qısa başlıqda nə Charles Darwin, Hugo De Vries, Herbert Spencer, Hans Fischer kimi mütəfəkkirlərin nəzəriyyələrini şərh etmək, nə də irsiyyət haqda Mendel təliminin qanunlarından danışmaq mümkündür. Bununla belə valideynlər irsiyyətin tərbiyəyə təsiri ilə yaxından tanış olmalı, uşaqlar qarşısında məsuliyyətlərinin dərəcəsini yaxşı anlamalı və aşkarda olanı inkar etməməlidirlər.

1. Valideynlərin fiziki və əqli pozulmaları, həmçinin ananın hamiləlik dövründə keçirdiyi qıcolmalar dölün ana bətnində inkişafına mənfi təsir göstərir.

2. Həyəcan, qəzəb, qorxu və təlaş halında insan qanının tərkibi dəyişir. Ananın qanı dölün qıdalandığı yeganə mənbədir. Bu o deməkdir ki, ana olmağa hazırlaşan qadının sakit və tarazlaşdırılmış həyatı gələcək uşağın fizki və əqli qabiliyyətlərinin inkişafına müsbət təsir göstərir. Tədqiqatlar nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, dölün inkişafına təkcə rejim və qida rasionu deyil, ananın üstünlük verdiyi istirahət tipinin də təsiri vardır.
Toksiki maddələrlə zəhərlənmə və alkoqollu içkilərə aludəçilik, şübhəsiz ki, nəslin sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Valideynləri daim alkoqollu içkilər qəbul edən uşaqlar antisosial davranışlara meyllidirlər və onların mərkəzi sinir sistemində ciddi pozuntular yaranır ki, bu da əqli inkişafın ləngiməsinə gətirib çıxarır.

4. Qan qohumluğu olan valideynlərin dünyaya gətirdiyi uşaqlarda çox vaxt fiziki və əqli qüsurlar müşahidə edilir.

5.Valideynlərin xarakterində üstünlük təşkil edən sabit cəhətlər, onların xüsusiyyətləri uşaqlara keçir; bu, o demək deyil ki, onlar dərhal üzə çıxırlar. Onlar tədricən, həyatın müxtəlif mərhələlərində, xüsusən də yetkinlik yaşlarında özünü göstərməyə başlayırlar. Əqli və fizki pozulmalar da həmçinin uşaqlıq dövrü ərzində gizli halda qalır və yalnız sonrakı yaş dövrlərində özünü göstərir.

6. Əgər uşaqlar hətta valideynlərinin həmin istedad və qabiliyytələrini göstərə bilməsələr də, fərqi yoxdur, onlar ümumi qanunauyğunluğa tabedirlər. Tanınmış alim və ya ixtiraçının övladı, həmin sahənin adamı olmasa da, məsələn, yazıçı, dövlət xadimi və ya iş adamı ola bilər.

Beləliklə, valideynlərin həm yaxşı, həm də pis keyfiyyətləri, məziyyətləri və qüsurları uşaqların tərbiyəsinə böyük təsir göstərir. Ona görə də valideynlər öz hərəkət və davranışlarına daim diqqət yetirməlidirlər. Onlar çox şeyin onların özlərindən asılı olmasına şübhə etməməlidirlər və onlar istəsələr uşaqlarını ya xoşbəxt və sağlam edər, ya da onları kədər və alçalmaya məhkum edə bilərlər.

Jan Jak Russonun “Emile və ya tərbiyə haqqında” kitabında deyilir:

Allah hər şeyi yaxşı yaratmışdır,
İnsan əlində hər şey korlanır.

Bu sözlərdə həqiqət vardır, çünki insan xeyirxah məxluq kimi yaradılmışdır və mühakimə etmək, yaxşını pisdən ayırmaq qabiliyyəti ona əzəldən xasdır. Daxili gözü onun nəzərlərini ona görə işıqlandırır ki, o öz mahiyyətini saxlamaqla həqiqi tərbiyəçilərin öyüd-nəsihətlərinə biganə yanaşmasın, xeyirlə şəri bir-birindən ayıra bilsin. Allahın verdiyi sağlam düşüncəni və əqli itirməsə, o, rəzalət, tərslik və yalandan canını qurtaracaqdır. Yox, əgər o Allahın bu bəxşişlərinə etinadsızlıq göstərərsə, hissi həzzlərin arxasınca gedərsə, onda, şübhəsiz ki, həm özünün, həm də uşaqlarının xoşbəxtliyinin dayaqlarını uçurmuş olacaq, onların ehtiramını itirəcəkdir. Öz valideynlərinin qüsurlarını mənimsəmiş uşaqlara təlim-tərbiyə vermək hətta ən təcrübəli pedaqoq üçün belə mümkünsüz bir işdir.

Zamanı geriyə döndərmək bizim imkanımız xaricindədir və biz əcdadlarımızın buraxdıqları səhvləri düzəltmək qüdrətində deyilik. Lakin biz bugünki və gələcək problemləri həll edə, gələcək nəsili fiziki cəhətdən sağlam və mənəvi cəhətdən kamil tərbiyə edə bilərik.

Gəlin tanınmış pedaqoqların məsləhət və təcrübəsinə qulaq asaq və onlar tərəfindən insanın təlim-tərbiyəsi ilə bağlı elmin hər tərəfli öyrənilməsi nəticəsində əldə edilmiş biliklərə diqqət yetirək.

1. Cinsi yetişkənlik dövrünə çatmış oğlanlar və qızlar, dərk etməlidirlər ki, onlar gələcəyin valideynləri, öz uşaqlarının tərbiyəçiləridirlər. Ona görə də onlar hər bir şeydə mötədilliyi gözləməli, özlərini mütərəqqi və yaradıcı düşünən insanlar kimi aparmağa çalışmalıdırlar. Onlar pak və xeyirxah əməllər və bəyənilmiş əxlaq yolundan kənara çıxmamalıdırlar. Hər zaman xatırlamalıdırlar ki, onların borcu – cəmiyyətə aydın düşüncəli və sağlam bədənli nəsil verməkdir. Bundan bir qədər sapma, şübhəsiz ki, onların övladları üçün acınacaqlı nəticələrə gətirib çıxaracaqdır.

2. Gələcək valideynlərin tərbiyəsinə erkən yaşlarından başlanılmalıdır.Gənclər nigaha girməyə hazırlaşanda, onlar bilməlidirlər ki, nigahın əsas məqsədlərindən biri - nəslin artırılmasıdır. Bu səbəbdən də, öz düşüncələrini bu məcraya yönəltməklə, onlar ağıllarını və bədənlərini möhkəmlətməli, öz həyatlarını elə qurmalıdırlar ki, bu məqsədə itkisiz və acı səhvsiz çatsınlar. Ailədə dəyərli qonaq peyda olanda isə o mehribanlıqla qarşılanmalı və ona qulluq ediməli, o, bütün qəlblə sevilməli, hər cür təhlükədən qorunmalıdır.

3. Ərlər hamilə arvadlarına hər tərəfli qayğı göstərməli, onlara həkimlərin məsləhət və tövsiyələrinə uyğun olaraq rahatlıq üçün əlverişli şərait yaratmalıdırlar. Hamilə qadınlara düzgün qidalanmaya daha çox diqqət yetirmək, özündə müsbət emosiyalar yaratmağa səy göstərmək, daxilən sakit olmaq, mütəxəssislərin məsləhətlərinə qulaq asmaq tövsiyə olunur.

4. Valideynlər alkoqollu içkilərdən və siqaretdən çəkinməlidirlər, çünki bu vərdişlər həm onların özlərinə, həm də gələcək övladlarının sağlamılığına mənfi təsir göstərir.

5. Yaxın qohumlar arasında nigah yolverilməzdir, çünki bu cür nigahlardan əsəb sistemi pozulmuş və digər qüsurları olan uşaqlar dünyaya gəlir.

Əgər valideylər ciddi-cəhdlə bu tövsiyələrə əməl etsələr, onlar uşaqlarının təlim-tərbiyəsi prosesini xeyli yüngülləşdirə bilərlər. Uşaqlar isə qısa müddət ərzində tədqirəlayiq keyfiyyətlər əldə edər, özlərini lazımi qaydada aparmağı öyrənərlər.